Door Deborah Fidder en Daantje Samwel
Juicekanalen plaatsen de laatste roddels over beroemdheden. Deze kanalen zijn schadelijk voor zowel de journalistiek als de bekende mensen. De platformen verifiëren hun bronnen niet altijd.
Dinsdagavond 22 februari: een gijzeling in de Apple Store Amsterdam. Een van de bekendste juicekanalen, @lifeofyvonne van Yvonne Coldeweijer, deelt het incident op haar Instagram in tweeëntwintig opeenvolgende Instagramverhalen. “Omg! Er vindt op dit moment een overval met gijzeling plaats in de Apple Store in Amsterdam!” Het beeldmateriaal dat ze deelt is bedekt met haar watermerk. Iedere story bevat een nieuwe update van het voorval. De laatste story die ze uploadt is een soort samenvatting van de gijzeling. “Eind goed al goed, welterusten.” Op Twitter gaan veel berichten rond waaruit blijkt dat deze manier van nieuwsverspreiding niet door de beugel kan.Zo verspreidde Coldeweijer berichten waarvan de politie publicatie had verboden.
Juicekanalen zijn Instagramkanalen die op een sensationele manier nieuws en roddels verspreiden over bekende mensen. Wanneer er een schandaal plaatsvindt publiceren zij snelle en korte updates over de situatie, of delen zij hun mening. De invloed van juicekanalen is enorm. “Ik besef wel dat wanneer wij iets delen, wij iemands carrière kunnen maken of breken”, aldus Dephlin Jacobs, mede-eigenaar van het instagram account @juicechannel_.
Onderstaande afbeelding geeft een duidelijk beeld van de meest populaire juicekanalen in Nederland.
De instagramaccounts ontvangen de roddels via nauw contact met hun bronnen. Deze informatie wordt voornamelijk gedeeld via Instagram Direct Messages en Whatsapp. Jacobs: “Het zijn vaak vrienden of familieleden van de bekende Nederlanders die ons informatie vertellen.” Coldeweijer verwijst naar haar bronnen als spionnen. Naast het ontvangen van berichten gaan ze ook zelf op onderzoek uit. Alexander Pleijter, expert in online journalistiek en factchecking, zegt hierover: “In principe zijn deze bronnen niet meteen betrouwbaar. Je weet nooit wat iemand zijn motief is.” Pleijter is ervan overtuigd dat je erg moet oppassen met dit soort verhalen te vluchtig te publiceren.
Jacobs van @juicechannel_ is duidelijk over het doel van het account: “Wij willen onrecht naar boven halen. Het is tegenwoordig allemaal zo perfect op Instagram. Het is de bedoeling om onze volgers te laten zien dat het allemaal niet zo perfect is als het lijkt. Ik denk toch dat mensen wel klaar zijn met dat neppe.” De grens van de content ligt bij het delen van zwangerschappen, naaktfoto’s of drugsgebruik. “Als wij iemands carrière breken doen wij dat altijd met een reden, dan is diegene bijvoorbeeld vreemdgegaan. Wij zullen nooit iemand uit het niets kapot maken, maar als iemand daar aanleiding toe geeft ben je van ons.”Naast onrecht naar boven brengen geven juicekanalen aan de traditionele media nep te vinden. Programma’s als Shownieuws en RTL Boulevard zouden de BN’ers te veel een hand boven het hoofd houden.
Pleijter: “Eigenlijk is dat best ironisch. Aan de ene kant vinden die kanalen het verwerpelijk wat mensen doen, en willen het daarom in publiciteit brengen. Maar aan de andere kant verdienen ze hier ook hun geld mee.” Op deze manier zijn de juicekanalen er ook gebaat bij dat deze misstanden gebeuren.
“Ik denk dat juicekanalen wat vrijer zijn dan allerlei journalistieke media, want ze passen veel minder de journalistieke mores en ethiek toe”, zegt Pleijter. Bij de kanalen ontbreekt het bijvoorbeeld aan de traditionele hoor en wederhoor.
Volgens Gaston Franssen, onderzoeker op het gebied Celebrity Studies aan de Universiteit Amsterdam is het presenteren van de echte waarheid en het afkeuren van mainstream media een populair narratief om een publiek te trekken. “Als je YouTube als platform gebruikt, kun je moeilijk zeggen dat je niet tot mainstream media hoort. Daarnaast is alles wat we in de media zien gemanipuleerd, of het nou via het journaal, een roddelblad of YouTube gebracht wordt. Je kunt wel zeggen dichterbij de waarheid te zitten, maar in principe is een media-item gemanipuleerd om een bepaald effect te creëren.”
Maar waarom zijn juicekanalen zo razend populair? Volgens Franssen zijn beroemdheden projectieschermen van onze eigen wensen en verlangens. “Vaak vervullen zij bijzondere functies en worden bewonderd om hun acteerkunsten, zang of sportprestaties.” Een beroemdheid wordt een celebrity wanneer we de persoon achter zijn prestaties leren kennen. We vinden het interessant om te weten wat voor mens er achter het perfecte plaatje schuilt, en daarom ontmaskeren we een beroemdheid graag: “Als blijkt dat iemand niet zo speciaal is, maar net zo normaal en kwetsbaar als wij, vinden we dat fijn om te weten”, aldus Franssen.
Daarnaast legt Franssen uit dat roddelen een manier is om je eigen normen en waarden te bepalen. Wanneer je spreekt over een schandaal, spreek je ook over je eigen overtuigingen. Roddelen creëert een gemeenschap, het zegt iets over hoe wij ons verbinden met elkaar. “Dit verklaart waarom juicekanalen zo populair zijn.”
De invloed van juicekanalen met hun duizenden volgers is enorm. Ze zijn zowel schadelijk voor de beroemdheden, als voor het voortbestaan van de journalistiek. De kanalen presenteren zichzelf als ontmaskeraar van de waarheid, maar het risico is dat berichten nergens op gebaseerd kunnen zijn. Deze worden dan toch gepubliceerd en trekken veel kijkers. Franssen: “Het is een lastige kwestie. Je kan een juicekanaal wel aanklagen, maar als er eenmaal een negatief beeld van je onstaat, wordt dat niet weggepoetst met een rechtszaak.” Pleijter sluit zich daarbij aan: “Als je nieuws verspreidt wat helemaal niet klopt, is dat in potentie natuurlijk schadelijk voor iemand. Iemands reputatie is dan voorgoed aan gruzelementen.”
Franssen gaat verder: “Beroemdheden bestaan vaak uit een eigen ik en een publieke ik. Over die publieke ik heeft iedereen voortdurend iets te zeggen. Dat is vrij vermoeiend, en kan psychische schade opleveren.” Ook kun je je afvragen of een beroemdheid er om vraagt om aan een publieke schandpaal te worden genageld. “Paparazzi kan heel ver gaan, kijk bijvoorbeeld naar Britney Spears die letterlijk aan die aandacht onderdoor is gegaan.”
